مباني نظري و پيشينه پژوهش استرس تحصیلی

استرس تحصیلی دانش آموزان اصطلاح " استرس " از زبان انگلیسی گرفته شده و معادل دقیق آن در فارسی کلمه " فشار " است . سلیه ( 1950 ) استرس را پاسخ‌های غیر‌اختصاصی که تحت تاثیر محرک‌های گوناگون در ارگانیسم ایجاد می‌شوند ، تعریف کرده است . لازاروس و فلکمن ( 1984 ) نیز تعریفی را در زمینه استرس ارائه داده‌اند : استرس رابطه اختصاصی بین شخص و محیطی است که در آن تنش ارزیابی شده ، از حد امکانات فرد فراتر رفته و سلامت او را در معرض خطر قرار می‌دهد . در این تعریف بر این نکته تاکید می‌شود که استرس به رابطه تنش‌زا بین شخص و محیط اشاره دارد و وقتی فرد از مقابله با این وضعیت ناتوان است ، به مشکلات روانی و جسمانی مبتلا می‌شود ( 4 و 35 ). بطور کلی هر عاملی که باعث شود وحدت روانی – زیستی انسان تهدید شود ، هیجان یا استرس نامیده می‌شود . این تهدید ممکن است بطور مستقیم متوجه خصوصیات فیزیکی یا شیمیایی شخص باشد و یا این که بطور غیر مستقیم با تصورات و دلایل و معانی و سمبل‌های شخص ارتباط داشته باشد ( 35 ). واکنش‌های افراد در برابر استرس را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد : واکنش‌های شناختی : نظیر خشم ، اضطراب ، پرخاشگری ، بی احساسی ، افسردگی و اختلال شناختی واکنش‌های فیزیولوژیکی : نظیر افزایش میزان سوخت و ساز ، افزایش ضربان قلب ، گشادشدن مردمک‌ها ، افزایش فشارخون ، افزایش میزان قند خون و تنش عضلانی ، ترشح اندورفین و افزایش رها شدن قند از کبد ( 36 ). هانس سلیه و همکارانش برای تشریح نحوه واکنش جانداران در برابر استرس ، تئوری گسترده‌ای ارائه نموده‌اند . در این تئوری نحوه از هم پاشیدن تعادل حیاتی در مواجهه با استرس‌های شدید ، تحت عنوان سندرم تطابق عمومی ارائه گردید . این سندرم با سه مرحله مشخص می شود : مرحله اول ، احساس خطر ، مرحله دوم ، مقاومت و مرحله سوم فرسودگی است ( 4 ). در مرحله اول ، بدن که هنوز با استرس تطابق و سازگاری حاصل نکرده و هماهنگ نشده به خاطر مقابله با عوامل استرس‌زا یکباره کلیه فعالیتهای جسمانی و روانیش مختل می‌شود . در واقع در این مرحله کلیه نیروهای جسمانی فرد برای مقابله با خطر تجهیز می‌شود . این مرحله مستلزم تغییرات فیزیولوژیکی است که شخص را برای سازگاری در مقابل عوامل استرس زا آماده می‌کند ( 35 ). اگر عامل استرس‌زا از بین نرود سندرم تطابق عمومی بطرف مرحله دوم پیشرفت می‌کند . در این مرحله بدن هماهنگی و مقاومت و قدرت مقابله با خطر را بدست می‌آورد و بدن متابولیسم خود را جهت مقابله با وجود استرس به مدت نامعلومی سازگار می‌سازد . اگر استرس ادامه یابد بدن سرانجام وارد مرحله بعدی می‌‌گردد . مرحله سوم ( فرسودگی ) طی این مرحله ارگانی که در برابر استرس مقابله کرده به تدریج به مرحله آرامش یا تکرار مراحل می‌رود و یا اگر شکست بخورد به مرحله آخر که مرگ است می‌رسد ( 37 ). انواع